Kontakt : +48 577 742 274

Instytut Pamięci Narodowej, w skrócie IPN, to organ, któremu zlecono gromadzenie i zarządzanie dokumentami organów bezpieczeństwa państwa w okresie PRL oraz prowadzenie śledztw w sprawie zbrodni nazistowskich i komunistycznych. W zakresie tematu podejmowanego na blogu interesująca będzie zarówno kwestia dotycząca zadań archiwizacyjnych, jak i ta związana z prowadzeniem śledztw przez IPN. W tym wpisie chciałbym się jednak skupić na IPN jako archiwum dokumentów związanych z działaniem organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości w czasach Polski Ludowej. IPN jest bowiem głównym uczestnikiem postępowania o odszkodowanie za represje, na etapie stwierdzania nieważności orzeczenia. Jest on reprezentowany przez prokuratora Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. To właśnie Instytut przesyła do sądu akta archiwalne pozostające w jego zbiorach, które zgodnie z treścią art. 3 ust. 2 ustawy lutowej stanowią podstawę orzekania o stwierdzeniu nieważności. Z dokumentami tymi możemy się zapoznać w trakcie przeglądania akt postępowania przed sądem. Zostaną nam one udostępnione w sądowej czytelni, po uprzednim zamówieniu. Z dokumentami zgromadzonymi przez IPN możemy jednak zapoznać się wcześniej - przed złożeniem wniosku do sądu. W tym celu musimy wystąpić o przeprowadzenie kwerendy, czyli poszukiwanie informacji w zasobie archiwalnym IPN.

Jak przeprowadzić kwerendę w sprawie o odszkodowanie za represje?

Poszukiwanie materiałów w archiwach IPN w sprawie o represje nie różni się niczym od innych kwerend przeprowadzanych przez Instytut. W pierwszej kolejności musimy ustalić kto będzie poszukiwał informacji. Jeżeli chcemy dowiedzieć się, czy IPN posiada dokumenty dotyczące naszej przeszłości, możemy to zrobić bez większego trudu - wystarcz nasz wniosek. Jednakże jeżeli szukamy informacji o mężu, ojcu, bracie lub innym członku rodziny - musimy zbadać pokrewieństwo oraz je udowodnić. Przez badanie pokrewieństwa rozumiem ustalenie, czy nasz poziom spokrewnienia/spowinowacenia daje nam prawo uzyskania informacji o osobie, której mają dotyczyć dokumenty. Szczegóły dotyczące osób uprawnionych znajdziemy na stronach IPN i wyjaśnieniach do wniosku o kwerendę. Natomiast udowodnienie pokrewieństwa lub spowinowacenia, wymaga przedstawienia dokumentów z aktów stanu cywilnego.

Wniosek o poszukiwanie dokumentów archiwalnych i udostępnienie ich do wglądu składamy osobiście w siedzibie dowolnego oddziału lub delegatury Instytutu Pamięci Narodowej. Wniosek taki odbiera od nas upoważniony pracownik, który potwierdza tożsamość wnioskodawcy oraz odbiera od niego podpis.

Istnieje możliwość złożenia wniosku za pośrednictwem poczty, jednakże wymagany jest wtedy notarialnie poświadczony podpis. W przypadku przesyłania wniosku pocztą zza granicy, konieczny jest podpis uwierzytelniony przez konsula. W postępowaniu o udostępnienia dokumentów wnioskodawca może także działać przez pełnomocnika, a pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie i dołączone do wniosku.

Rozpoznanie sprawy trwa od 3 do 6 miesięcy, a czasem nawet dłużej. O terminie rozpoznania sprawy powinniśmy zostać powiadomieni w piśmie od IPN.  W przypadku odnalezienia w archiwach akt dotyczących wnioskodawcy lub osoby, której dotyczy wniosek, zostaniemy o tym powiadomieni pisemnie, a pracownik umówi z nami spotkanie celem udostępnienia materiałów. Dokumentację otrzymamy najczęściej w postaci wydruków. Wśród dokumentów dotyczących represjonowanych znajdują się materiały operacyjne, dokumenty z dochodzenia lub śledztwa, akta sądowe, dokumenty sporządzone przez zakład karny w postępowaniu wykonawczym, a także dokumenty sporządzone już po zakończeniu odbywania kary, a dotyczące późniejszej obserwacji represjonowanego.

Zapoznanie się z dokumentacja przed wystąpieniem na drogę sądową pozwala lepiej poznać sprawę, przygotować się do postępowania sądowego, ocenić czy czyny za które represjonowany poniósł odpowiedzialność można uznać za działanie na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego oraz ustalić możliwą do dochodzenia kwotę odszkodowania i zadośćuczynienia.

Artykuły z tej kategorii